Veel boeken en films hebben een afgerond verhaal. Na allerlei gebeurtenissen komt het uiteindelijk allemaal weer goed en kun je met een gerust hart afscheid nemen van de personages. Af en toe is het ook lekker om iets te lezen (of te kijken) waarin het allemaal niet zo duidelijk is. Een open einde kan in sommige gevallen frustrerend zijn; je wil graag weten hoe het verhaal zal aflopen. Maar in dat geval wordt er juist een beroep op je fantasie gedaan: je mag de ontbrekende puntjes zelf verbinden en een passend einde verzinnen. Sommige schrijvers lijken dat juist te stimuleren. 

Maar zo gemakkelijk gaat het natuurlijk niet. Want als je de laatste bladzijde van zo’n boek hebt gelezen, kan het nog een tijdje doorsudderen in je hoofd. Hoe bevredigend een boek met een afgerond verhaal ook kan zijn, je eigen denkvermogen wordt wel meer gestimuleerd door een verhaal wat een beetje mysterie of grijs gebied bevat.

“De donkere kamer van Damokles” van W.F. Hermans is zo’n boek. Het is zo geschreven dat je alle gedachtes en belevenissen door de ogen van de hoofdpersoon mee krijgt. Je moet dus maar geloven op zijn woord, al heb je in een vroeg stadium wel door dat er een aantal dingen niet kloppen aan zijn waarnemingen. De antiheld Henri Osewoudt raakt door een zekere Dorbeck betrokken bij het verzet (in de Tweede Wereldoorlog), maar na allerlei helse avonturen is het onduidelijk of deze persoon uberhaupt wel bestaat. Als Osewoudt na zijn werk als verzetstrijder ook nog als landverrader wordt gezien, ben je als lezer helemaal verbaasd. Een boek dat je enerzijds kunt beschouwen als een spannend oorlogsverhaal en anderzijds als een psychologische thriller. Zelf ga je over bepaalde passages filosoferen of het nu wel of niet echt gebeurd is, of dat het alleen in de gedachten van Osewoudt plaats heeft gevonden.

Los van het wantrouwen dat je als lezer hebt, kun je ook je vraagtekens hebben bij de werkwijze van de (zowel Duitse als Nederlandse) officieren. Zij trekken wel erg gemakkelijk conclusies en hebben vaak geen of weinig bewijs voor zaken waarvan ze Osewoudt beschuldigen. Zelf kan hij geen bewijzen leveren doordat Dorbeck onvindbaar is. Ook vreemd dat deze persoon als twee druppels water op Osewoudt lijkt, op de haarkleur na.

Een heerlijk boek voor een ieder die eens een mysterieus oorlogsverhaal wil lezen zonder duidelijke held en waarin de ellende niet met de bevrijding ophoudt.